Cyprysy – jaki wybrać gatunek i odmianę? Jak uprawiać w ogrodzie?

Pochodzenie i gatunki cyprysów

Cyprys jest rodzajem drzew iglastych obejmującym od 14 do 25 gatunków (w zależności od źródła). Większość populacji występuje na izolowanych obszarach w niewielkiej liczbie, co sprawia trudność w wiarygodnym zakwalifikowaniu ich do oddzielnego gatunku, podgatunku albo odmiany.

Cyprysy rosną we wszystkich cieplejszych strefach klimatycznych półkuli północnej. Spotyka się je w Ameryce, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, na Kaukazie i w Chinach. Niektóre gatunki, jak cyprys saharyjski (Cupressus dupreziana), radzą sobie w bardzo trudnych warunkach życiowych. Niestety, cyprysy na ogół nie są odporne na mróz i w naszej szerokości geograficznej powinny być sadzone w miejscach zabezpieczonych na zimę.

Gęsto ulistnione, wiecznie zielone drzewa cyprysowe nadają się do różnych celów. Mogą być kolumnowym soliterem, stanowić rośliny na żywopłoty, albo efektowne formy strzyżone. Co ciekawe, ciemnozielone drzewa cyprysowe od pradawnych czasów były symbolem smutku i żałoby, dlatego też w południowym klimacie często sadzono je na cmentarzach. U starożytnych Greków i Rzymian cyprys był poświęcony bogom, a zwłaszcza Plutonowi, władcy świata podziemnego.

Jakie są gatunki cyprysów?

W zależności od gatunku są krzewami dorastającymi do 1,5-2 m wysokości albo drzewami osiągającymi wzrost 30 m i wiek ponad 2000 lat.

• Cyprys wiecznie zielony (Cupressus sempervirens L.): Odporny na chłód i suszę, dorasta do 30 m wysokości. Nazywany bywa cyprysem kolumnowym albo włoskim. Nadaje się do sadzenia pojedynczo w ogrodzie albo w formie alei. Najpopularniejsze odmiany to: 'Swane's Golden' – liście żółtozielone; 'Green Pencil' – zwarty, kolumnowy, ciemnozielony; 'Stricta' – gęsty, kolumnowy pokrój.
• Cyprys arizoński (Cupressus arizonica): Odporny na chłód. Krzaczasty wzrost i stożkowa korona. Nadaje się doskonale na żywopłoty albo nasadzenia pojedyncze. Najpopularniejsze odmiany to: ‘Compacta’ – krzew o zaokrąglonej koronie; ‘Conica’ – drzewo do 5 m wysokości o stożkowej koronie; ‘Fastigiata’ – dorasta do 8 m, ma stożkową, gęstą koronę; ‘Glauca’ – niebieskoszare igły, wysokość do 5 m; 'Carolina Sapphire' – pokrój stożkowy, igły srebrzystoniebieskie; 'Fastigiata Aurea' – drzewo do 20 m, igły żółtozielone.
• Cyprys McNab’a (Cupressus macnabiana): Jeden z bardziej odpornych na chłód gatunków. Drzewo o wysokości 5-15 m o gęstej, piramidalnej koronie.
• Cyprys wielkoszyszkowy (Cupressus macrocarpa): Dorasta do 20 m. Pień młodego drzewa jest prosty, ale z czasem wygina się, tworząc naturalną rzeźbę albo ogromne bonsai. Najpopularniejsze odmiany to: ‘Wilma Goldcrest' – stożkowy pokrój, kolor złocistozielony; 'Saligna Aurea' – luźna korona o złotym zabarwieniu; ‘Karoonda ' - forma kolumnowa, liście ciemnozielone.

Uprawa cyprysów w ogrodzie

Pod względem stanowiska cyprysy są bardzo wymagającymi roślinami, ale też w odpowiednich warunkach mogą osiągać niezwykle wysoki wiek. Biorąc pod uwagę egzemplarze liczące 4000 lat, cyprysy należą niewątpliwie do najbardziej długowiecznych gatunków na Ziemi. Są niestety wrażliwe na niskie temperatury i wiele gatunków nie znosi mrozów poniżej -10°C. W ogrodzie wymagają więc zawsze ochrony przed zimą.

Zapotrzebowanie cyprysów na światło zależne jest od gatunku. Rośliny preferują miejsce słoneczne do półcienistego. Podłoże powinno być próchniczne, przepuszczalne, wilgotne, a pH lekko kwaśne (5-6).

Cyprysy potrzebują ponadto osłony przed zimnym wiatrem i mrozami (dlatego warto je sadzić przy murach albo ścianach domów).

Jak podlewać i nawozić cyprysy?

Niedostatek wody jest zarówno latem, jak i zimą największym wrogiem cyprysów. W okresie z niewielkimi opadami deszczu muszą być cyprysy regularnie i obficie nawadniane. Jeśli bryła korzeniowa mocno przeschnie, roślina zrzuci igły. Raz zrzucone igły albo obumarłe pędy cyprysa nigdy się nie odnowią! Jako rośliny szybko rosnące, zwłaszcza w młodym wieku, potrzebują cyprysy dużej ilości pożywienia. Należy im je dostarczyć przez dodatek kompostu do ziemi, a potem uzupełniające dawki nawozu.

Jakie stanowisko dla cyprysów w ogrodzie?

Żaden gatunek cyprysa nie jest w pełni zimoodporny. Wybierając dla nich stanowisko, trzeba szukać miejsca możliwie osłoniętego. Mogą to być mury i ściany budynków.

• Sadzonki powyżej 1 m są mniej wrażliwe na mróz. kupując, trzeba wybierać starsze rośliny.
• Bryłę korzeniową należy zanurzyć przed sadzeniem w wodzie.
• Dołek powinien dwa razy głębszy i szerszy od bryły korzeniowej.
• Na dnie dołka należy ułożyć warstwę drenażową z tłucznia, żwiru, kawałków ceramiki.
• Substrat: mieszanka ziemi ogrodowej, kompostu i obornika.
• Po umieszczeniu sadzonki w dołku wypełnić go substratem, ucisnąć ziemię wokół rośliny.
• Obficie podlać i utrzymywać ziemię stale w stanie wilgotnym.

Jak i kiedy przycinać cyprysy?

Wzrost cyprysów jest bardzo szybki. W przypadku żywopłotów nie jest to raczej pożądane, dlatego też rośliny muszą być regularnie przycinane. Coroczne cięcie nie tylko ogranicza wzrost, ale też wzmacnia rośliny, przez co łatwiej znoszą chłodną porę roku.

Najlepszą porą do przycinania jest wiosna albo/i jesień. Cyprysom jest potrzebne przynajmniej jedno cięcie w roku. Zawsze należy przycinać roślinę z góry na dół. Jeśli zdarzy się, że na skutek braku wody gałęzie przerzedzą się, roślinie może pomóc radykalne cięcie.

Jak założyć cyprysowy żywopłot?

Cyprysy nadają się doskonale na żywe zasłony w ogrodzie, jako tło dla bylin albo inne elementy ogrodowej kompozycji. Bez względu na planowaną rolę cyprysów, ważne jest, aby szybko rosnące rośliny miały dostatecznie dużo miejsca do swobodnego rozwoju. Przy wyborze gatunku i odmiany nie należy się kierować wyłącznie kolorem, ale brać pod uwagę wysokość, szerokość i prędkość wzrostu. 

Sadzenie cyprysowego żywopłotu powinno mieć miejsce wiosną. Odstępy między roślinami, w zależności od gatunku, powinny wynieść 50-100 cm. Sadząc żywopłot przy granicy działki, dobrze zwrócić uwagę na wymaganą prawnie odległość od granicy sąsiada. Glebę ponadto należy spulchnić, a w przypadku gleby ciężkiej – założyć drenaż. Ziemię trzeba także wymieszać z kompostem i ewentualnie z piaskiem.

Najczęstszym błędem przy zakładaniu żywopłotów jest zbyt gęste sadzenie. Kiedy rośliny są młode, są też z reguły smukłe. To skłania niecierpliwych ogrodników do stosowania więźby gęstszej niż zalecana. Cyprysy rosną jednak szybko w górę i wszerz. Prowadzi to do konkurencji w dążeniu do światła i pożywienia. Często żywopłot przerzedza się, a w skrajnych wypadkach pojedyncze rośliny mogą nawet obumierać.

Jak rozmnażać cyprysy?

Prostą i skuteczną metodą jest rozmnażanie cyprysów z sadzonek. Dobrą porą do tego jest okres zimowy, ponieważ sadzonki pobrane w okresie spoczynku rosną najlepiej. Rozmnażanie z sadzonek może przebiegać następująco.

• Rozmnażamy cyprysy w zimowy dzień bez mrozu. Jako materiał wykorzystujemy większe gałęzie starszych roślin.
• Z tych gałęzi odłamujemy małe pędy boczne (nie odcinamy ich).
• Następnie skracamy wierzchołek sadzonki; pozostaje 4-5 bocznych pędów.
• Kolejny krok to redukcja szerokości sadzonki – do szerokości dłoni. Najlepiej, aby substratem była mieszanka torfu z piaskiem.
• Sadzonki umieszczamy w podłożu na głębokość 2-3 cm.
• W pierwszym roku należy przezimować młode sadzonki w pomieszczeniu bez mrozu.

Roślinę można też rozmnożyć w ogrodzie z nasion. Cyprysy są roślinami jednopiennymi, to znaczy, że szyszki żeńskie i męskie wyrastają na jednym drzewie. Szyszki z nasionami dojrzewają po dwóch latach, ale zwykle pozostają zamknięte przez wiele lat, aż zdrewnieją i otworzą się. Do siewu używa się całkiem dojrzałych nasion, które są brązowe i suche.

• Pora siewu: późna zima, wczesna wiosna.
• Nasiona wciskamy lekko w wilgotne podłoże i przykrywa cienką warstwą piasku.
• Temperatura: powyżej 10° C.
• Nie dopuszczamy do wyschnięcia podłoża.
• Pojemnik możemy przykryć szkłem albo folią.
• Po wykiełkowaniu nasion usuwamy nakrycie.
• W pierwszych latach siewki zimujemy w pomieszczeniu (chłodno: 5-10° C).

Ochrona cyprysów przed zimą, chorobami i szkodnikami

Cyprysy są tylko warunkowo zimoodporne – niektóre gatunki wytrzymują temperaturę powietrza do -15° C, ale też bardzo krótko.

Podczas mroźnej zimy trzeba przewidzieć dla cyprysów ochronę z jutowej albo bawełnianej tkaniny. Plastikowe okrycie nie nadaje się, ponieważ rośliny nie mogą wtedy oddychać. W przeciwieństwie do wielu innych drzew, cyprysy także zimą muszą być regularnie podlewane. Zwłaszcza wtedy, gdy jest bardzo wietrznie.

Cyprysy bywają czasem zasiedlone przez szkodniki owadzie. Należą do nich: kibitnikowate, korniki i wełnowcowate.

Zwalczanie korników jest praktycznie niemożliwe. Opanowane drzewa należy bezzwłocznie usunąć z ogrodu i spalić. Przeciwko owadom ssącym można stosować środki domowe albo zakupione w sklepie. Brązowe plamy po zimie są czasem wywołane szkodami od mrozu. Częściej jednak są one skutkiem chorób grzybowych, które opanowały cyprysy osłabione brakiem wody. Zwykle konieczne jest zastosowanie fungicydów.