Rozmaryn w kuchni i nie tylko. Zobacz, jakie ma zastosowanie

Aromatyczne, wiecznie zielone krzewy rozmarynu dorastają do 2 m wysokości. Liście są zbierane w trakcie i po kwitnieniu. Używane są świeże i suszone; w całości, cięte albo mielone. Najlepiej utrzymuje się aromat, kiedy ususzone zostają całe gałęzie rozmarynu. Mocny zapach, przypominający kamforę i kadzidło, ziołowo-gorzki smak oraz właściwości lecznicze sprawiły, że rozmaryn znalazł bardzo szerokie zastosowanie.

Nazwa rośliny pochodzi od łacińskiego ros marinus i znaczy „rosa morza”. Wywodzi się zapewne z obserwacji rosnących na wybrzeżu Morza Śródziemnego krzewów, których kwiaty zbierają w nocy rosę. Inna stara interpretacja nazwy wywodzi ją od greckiego rhops myrinos, czyli „krzew balsamiczny”. 

Rozmaryn - właściwości lecznicze

W medycynie naturalnej stosowany jest rozmaryn wewnętrznie w postaci naparu. Działa leczniczo w zaburzeniach trawienia i wzdęciach. Zwiększa przepływ żółci oraz działa lekko moczopędnie. Wzmacnia serce i układ krążenia podnosząc pozytywnie ciśnienie krwi. Rozmarynowa herbatka pobudza apetyt.

Stosowany zewnętrznie rozmaryn poprawia ukrwienie i używany bywa do kąpieli przy słabym krążeniu, zaburzeniach ukrwienia, a także przy podagrze i reumatyzmie. Obok nalewki rozmarynowej stosuje się przy reumatyzmie i migrenie także maść. Kąpiel w rozmarynowym naparze działa pobudzająco i odświeżająco. Silnie antyseptyczne właściwości zioła wspomagają leczenie trudno gojących się ran. Rozmaryn w postaci naparu zwalcza różne szkodliwe grzyby i może być użyty jako domowy środek ochrony roślin.

Stosowany zewnętrznie rozmaryn poprawia ukrwienie i używany bywa do kąpieli przy słabym krążeniu, zaburzeniach ukrwienia, a także przy podagrze i reumatyzmie.

Rozmaryn jako zioło lecznicze

Rozmaryn był bardzo popularnym ziołem już w starożytności. We wczesnym średniowieczu mnisi byli tak do tej rośliny przekonani, że sprowadzali rozmaryn do swoich klasztorów. Był uprawiany w ogrodach przyklasztornych i stosowany na cały szereg dolegliwości. Również dzisiaj jest uznaną rośliną leczniczą. Liście rozmarynu zawierają mnóstwo substancji, które umożliwiają szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie. 

W większości średniowiecznych zielników rozmaryn był szczegółowo opisywany jako roślina lecznicza. W zielniku słynnego Pietro Andrea Matthioli, lekarza i botanika z XVI wieku, rozmaryn był zalecany na problemy trawienne oraz dolegliwości wątroby i śledziony. Zwracano też uwagę na wzmacnianie przez rozmaryn mózgu i zmysłów. Stosowano go w formie naparu w winie, proszku oraz do kąpieli parowych. W słynnym „Gart der Gesundheit” (ogród zdrowia) z 1485 roku jest też zalecany na robaki, przygnębienie i żółtaczkę. 

Nadziemne części rośliny zawierają przede wszystkim olejki eteryczne jak borneol, cyneol, borneol i pinen, jak również ważne alkaloidy, kwasy, flawonoidy, saponiny i garbniki. Zastosowanie rozmarynu w nowoczesnym zielarstwie obejmuje m.in. dolegliwości trawienne, lekkie zaburzenia psychiczne oraz liczne stany zapalne. Substancje czynne występujące w liściach rozmarynu wykazują następujące działanie:

• przeciwbóloweprzeciwzapalne,
• przeciwskurczowe,
• tonizujące,
• przeciwbakteryjne,
• odprężające,
• uspokajające.

Rozmaryn może pomóc w licznych chorobach i dolegliwościach, jak na przykład:

• lekkie dolegliwości trawienne,
• nerwowe stany niepokoju,
• wyczerpanie,
• migrena,
• zapalenie dziąseł,
• zapalenie jamy ustnej i gardła,
• bóle mięśni,
• dolegliwości reumatyczne.

Także w tradycyjnej medycynie chińskiej rozmaryn nie pozostaje bez znaczenia. Roślina ma regulować energię życiową „qi” i oddziaływać przede wszystkim na serce, wątrobę, śledzionę i jelita. Według Chińczyków rozmaryn przynosi wyleczenie lub ulgę w przypadku zaburzeń krążenia, depresji, problemów trawiennych, a także chorobie Parkinsona i innych.

Jak wykorzystać rozmaryn w kuchni?

Rozmaryn, zanim trafił do kuchni, znalazł swoje zastosowanie najpierw w kultach religijnych i w środkach leczniczych medyków. Rozmaryn w kuchni śródziemnomorskiej (przede wszystkim we Włoszech i w Prowansji) jest ważną przyprawą i składnikiem ziół prowansalskich. Służy jako klasyczna przyprawa do grila. Pasuje harmonijnie między innymi do mięsa, drobiu, jagnięciny, cukinii, ziemniaków i makaronu. Liście albo miód rozmarynowy znajdują zastosowanie również do wyrobu deserów. Na przykład galaretka jabłkowa może być aromatyzowana rozmarynem. Czasem dodaje się rozmarynu do piwa.

Rozmaryn w kuchni śródziemnomorskiej jest ważną przyprawą i składnikiem ziół prowansalskich.

Rozmaryn w kuchni powinien być oszczędnie dawkowany, ponieważ posiada bardzo intensywny zapach. Jedna świeżo ścięta gałązka krzewu wystarcza do przyprawienia całej potrawy. Aby aromat nie ulotnił się zbyt szybko, powinno się rozmaryn kroić na krótko przed użyciem w kuchni. Rozmaryn jest odpowiedni też do potraw rybnych. Tutaj należy zachować szczególną ostrożność, aby przyprawa nie zdominowała smaku ryby. Odrobina rozmarynu może nadać aromatu neutralnemu olejowi.

Rozmaryn doskonale komponuje się z takimi ziołami, jak:

• tymianek,
• cząber,
• oregano,
• cebula,
• czosnek, czosnek niedźwiedzi.

Przepis na lody rozmarynowe

Oto przepis na lody dla wyjątkowych koneserów o niezwykłym smaku. Składniki:

• 4 gałązki rozmarynu,
• 300 ml śmietany,
• 250 ml mleka,
• 80 g cukru,
• 4 jaja.

Przygotowanie:
1. Rozmaryn ze śmietaną, mlekiem i szczyptą cukru doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu przez około pięć minut.
2. Jaja z żółtkami i resztą cukru ubić. Ciepły płyn wlać do masy jajecznej i ostrożnie wymieszać. Odstawić do wystygnięcia, a następnie zamrozić w maszynce do lodów. 

Pielęgnacja ciała rozmarynem

Ze względu na swój intensywny aromat jest rozmaryn często używany do wyrobu olejków kąpielowych i nalewek. Jego składniki chemiczne są silnie bakteriobójcze i odkażające. Wspomagają leczenie ran i odświeżają skórę. Rozmaryn bardzo pozytywnie wpływa na popękaną, zranioną albo obciążoną egzemą skórę. Rozmaryn w szamponie do włosów działa jako zewnętrzny środek przeciwłupieżowy. Jednak aby te właściwości były zapewnione, rozmaryn musi być właściwie uprawiany i, co ważne, nienawożony chemicznie, co mogłoby szkodzić skórze człowieka.

Dodatek rozmarynu w mydle jest bardzo korzystny ze względu na antyseptyczne i bakteriobójcze właściwości tej rośliny. Rozmarynowe mydło może być zrobione we własnym zakresie z dodatkiem mielonych liści albo destylatu. Dla wizualnego efektu można dodać trochę liści i kwiatów w całości.

Rozmaryn w perfumerii

Rozmaryn posiada bardzo intensywny, przyjemny zapach z żywicznym, lekko gorzkawym odcieniem. Przypomina nieco eukaliptus i kamforę. Z tego względu bywa stosowany w zastępstwie kadzidła.

Rozmaryn posiada bardzo intensywny, przyjemny zapach z żywicznym, lekko gorzkawym odcieniem.

Rozmaryn był składnikiem jednych z najstarszych destylowanych perfum. Mieszanka olejku eterycznego z alkoholem została zarejestrowana w 1370 roku. Na cześć węgierskiej królowej Elżbiety została nazwana „Węgierską Wodą”. Według legendy, pustelnik, który wręczył królowej perfumy zapewniał ją, że dzięki nim zachowa urodę aż do śmierci. Woda kolońska również zawiera dodatek olejku rozmarynowego.

Cudowne właściwości miodu z rozmarynu

Czysty gatunkowo, zebrany z kwiatów rozmarynu miód ma początkowo jasnożółty kolor i płynną konsystencję. Z czasem krystalizuje do postaci białawego, kremowej gęstości miodu. Mocny aromat miodu rozmarynowego wynika z właściwości całej rośliny. Dla złagodzenia intensywnego zapachu miesza się miód rozmarynowy z innymi rodzajami miodu.

Jak widać, zastosowanie rozmarynu znacznie wykracza poza przestrzeń kuchni.

Na co zwracać uwagę przy zakupie rozmarynu?

Rozmaryn jest popularnym ziołem i jest powszechnie dostępny, także w supermarketach. Jakość rośliny może się jednak znacząco wahać w zależności od źródła zakupu. O dobrej jakości krzewu świadczy zwykle lekkie zdrewnienie łodygi i gęste ulistnienie. Wysokie krzewy z rzadkimi liśćmi są zwykle intensywnie pędzone i raczej nie nadają się do dalszej uprawy. 

Producenci ziół i przypraw oferują rozmaryn w formie suszu. Tutaj ceny również bywają zróżnicowane. Przy zakupie trzeba sprawdzić, czy pojemnik względnie opakowanie jest szczelne i zachowuje aromat zioła. 

Miłośnicy rozmarynowych kąpieli mają do dyspozycji gotowe produkty, które wystarczy tylko umieścić w wannie. Tutaj również trzeba zwracać uwagę, czy rzeczywiście mamy do czynienia z rozmarynem lekarskim (Rosmarinus officinalis), a nie syntetycznym zamiennikiem. To samo dotyczy olejków rozmarynowych.