Rozmaryn – uprawa, właściwości, zastosowanie

Gałązki rozmarynu wkładano małym dzieciom do kołyski. Strojono nimi panny młode. Zdobiono rozmarynem także groby. Można powiedzieć, że całe życie człowieka stało pod znakiem rozmarynu. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa mnisi sprowadzili rozmaryn do Europy Środkowej i hodowali go w klasztorach jako cenne zioło.

1. Właściwości lecznicze rozmarynu

Rozmaryn był bardzo popularnym ziołem leczniczym już w dawnych wiekach. We wczesnym Średniowieczu mnisi byli do niego tak przekonani, że sadzili go w ogrodach przy każdym klasztorze. Stosowali rozmaryn na cały szereg dolegliwości. Również w naszych czasach rozmaryn pozostaje ważną rośliną leczniczą. Liście tej rośliny zawierają całą gamę składników, które mają szerokie zastosowanie w medycynie. Można znaleźć w nich m.in. witaminy A i C, flawonoidy, olejki eteryczne, rozmarycynę oraz garbniki.

Liście tej rośliny zawierają całą gamę składników, które mają szerokie zastosowanie w medycynie. 

Przede wszystkim rozmaryn pomaga przy takich dolegliwościach, jak: przemęczenie, zaburzenia krążenia, bóle mięśni, reumatyzm, wzdęcia oraz stres. Bogaty skład chemiczny zioła działa przeciwbólowo, tonizująco, przeciwskurczowo, antybakteryjnie, odprężająco i uspokajająco. Rozmaryn jest jednym z nielicznych ziół, które potrafi wzmocnić niskie ciśnienie krwi. Takie działanie jest skutkiem wzmocnienia serca i układu krążenia, a nie prostego podwyższenia ciśnienia. Zaburzenia rytmu serca oraz dolegliwości nerwicowe także mogą być leczone rozmarynem. Herbatka z rozmarynu pomaga na wzdęcia i wzmacnia układ trawienny. Szczególnie korzystnie działa na układ nerwowy. Łagodzi bóle głowy i migreny. Pomaga na dolegliwości kobiece. Jedynie kobiety w ciąży nie powinny stosować rozmarynu.

2. Zastosowanie rozmarynu lekarskiego

Zastosowanie tej rośliny jest wszechstronne. Najbardziej znane jest wykorzystanie liści rozmarynu w kuchni, ale nie jest to jedyny sposób.

• W medycynie ziołowej - rozmaryn jest cennym środkiem w zielarstwie oraz aromaterapii. Wzmacnia umysł i nerwy, serce i krążenie. Pomaga przy infekcji dróg oddechowych i przeziębieniach. Działa przeciwzapalnie. Ostatnio dowiedziono pozytywnego wpływu rozmarynu na pamięć. Wchodzi w skład środków do pielęgnacji ciała, leczy skórę głowy i zapobiega wypadaniu włosów.
• W kuchni - rozmaryn jest ważną przyprawą w kuchni śródziemnomorskiej. Wielu potrawom nadaje specjalny aromat. Nadaje się dobrze do mięsa, sera i warzyw. Trzeba go tylko bardzo oszczędnie dawkować, ponieważ jego moc, jako przyprawy, jest ogromna. Zbyt duża ilość rozmarynu przesłoni wszelkie inne smaki. Jest bardzo dobrym naturalnym środkiem konserwującym.
• W ogrodnictwie - rozmaryn może być elementem aranżacji ogrodu w stylu śródziemnomorskim. Nadaje się też do wyhodowania i formowania bonsai.
• W kosmetyce - rozmaryn znajduje zastosowanie także w przemyśle kosmetycznym. Wchodzi w skład niektórych kosmetyków przeciwzmarszczkowych. Jest składnikiem perfum, maseczek i toników.

Istnieje wiele form wykorzystania cennych właściwości rozmarynu, na przykład:

• Wino rozmarynowe - ten napój wspomaga kurację wzmacniającą. W tym celu dodaje się porcję liści rozmarynu do białego wina i odstawia na tydzień.
• Nalewka rozmarynowa - może być stosowana zewnętrznie do nacierania albo rozcieńczona służyć, jako dodatek do kąpieli.
• Olejek eteryczny - olejek rozmarynowy posiada szczególnie skuteczne działanie. Stosuje się go tylko zewnętrznie, aby nie drażnić żołądka. Może być używany do kąpieli, masażu, inhalacji.

3. Jak i kiedy sadzić rozmaryn?

Jeśli posadzi się w swoim ogrodzie rozmaryn, zawsze to aromatyczne ziele będzie świeże i pod ręką. Zarówno do kuchni, jak i w celach leczniczych. Rozmaryn pochodzi z obszaru Morza Śródziemnego, dlatego również w naszym ogrodzie potrzebuje możliwie ciepłego i słonecznego stanowiska. Najlepiej czuje się w pełnym słońcu. Gleba powinna być przepuszczalna, aby nie powstawały zastoje wody. Stanowisko jest idealne, kiedy gleba jest piaszczysta, a jednocześnie żyzna.

Jeśli posadzi się w swoim ogrodzie rozmaryn, zawsze to aromatyczne ziele będzie świeże i pod ręką. Zarówno do kuchni, jak i w celach leczniczych.

Odpowiednią porą sadzenia rozmarynu jest kwiecień. Ma on wtedy dosyć czasu, aby wytworzyć mocne korzenie i rozwinąć się. Dobrze jest obok rozmarynu umieścić w ogrodzie szałwię, ponieważ te dwie rośliny bardzo dobrze znoszą swoje sąsiedztwo. Natomiast chrzan, gorczyca i rzepak w ogóle nie potrafią porozumieć się z rozmarynem. Latem można rozmnażać rozmaryn wegetatywnie, ze zrzezów, albo sadzić rośliny wyhodowane samodzielnie z nasion. Większość odmian rozmarynu jest odporna na chłody, ale nie na siarczyste mrozy. To oznacza, że bez ochrony krzewy raczej nie zniosą znacznych spadków temperatury. Istnieją odmiany rozmarynu specjalnie wyselekcjonowane pod kątem odporności na niskie, ujemne temperatury. Należą do nich np. Veitshöchheimer Rosmarin, Blue Winter, Madeleines Hill i inne. Bardziej wrażliwych odmian podczas utrzymujących się mrozów lepiej nie pozostawiać na dworze.

4. Jak uprawiać rozmaryn w ogrodzie?

Jako ciepło- i światłolubna roślina rozmaryn potrzebuje miejsca nasłonecznionego, ciepłego i osłoniętego. Najlepsza jest wystawa południowa. Jeśli gleba w ogrodzie jest gliniasta, trzeba dodać piasku, aby zapewnić dobre odwodnienie. Również dodatek wapnia odniesie pozytywny skutek; rozmaryn lubi gleby wapienne. Dodatkowy drenaż albo stanowisko na wzniesieniu zabezpieczą roślinę przed zalaniem, czego śródziemnomorski krzew w ogóle nie znosi. Dobrze jest posadzić rozmaryn na kopczyku obłożonym kamieniami. Kamienie nie tylko promieniują dodatkowe ciepło, ale też chronią glebę przed wymyciem podczas ulewnego deszczu.

Rozmaryn należy podlewać z umiarem, ponieważ nie potrzebuje zbyt wiele wody. Nadmiar wody jest gorszy niż przesuszenie rośliny. Także z nawożeniem należy zachować umiar. Podstawą nawożenia może być dojrzały kompost na wiosnę. Do połowy sierpnia powinno się zasilać rozmaryn nawozem, ale nie częściej niż dwa razy w miesiącu. Potem nawóz można całkiem odstawić. Kto chciałby uprawiany w ogrodzie rozmaryn kształtować, powinien wziąć pod uwagę młode przyrosty rośliny. Uważać trzeba, aby nie ciąć starego drewna.

Rozmaryn należy podlewać z umiarem, ponieważ nie potrzebuje zbyt wiele wody. Nadmiar wody jest gorszy niż przesuszenie rośliny.

Pielęgnując rozmaryn nie należy zapominać o przycinaniu. Ważne jest, aby raz w roku po kwitnieniu przyciąć krzew, aby musiał wypuścić całkiem nowe pędy. Idealną porą do wykonania tego zabiegu jest sierpień albo wrzesień. Przed zimą rozmaryn jeszcze zdąży się odnowić. To tak zwane cięcie odnawiające sprawia, że roślina wciąż pozostaje aromatyczna.

Rozmaryn daje się w najprostszy sposób rozmnażać przez zrzezy. W tym celu odcina się po prostu pęd. Ukorzenić można go na dwa sposoby: Pęd wkłada się do naczynia z wodą, aby wypuścił korzenie. Albo sadzi się go do doniczki z ziemią, gdzie z czasem również się ukorzeni. Należy tylko pamiętać o regularnym podlewaniu.

5. Uprawa rozmarynu w doniczce

Rozmaryn posadzony w odpowiednio dużej doniczce ma cenną zaletę: jest mobilny i może być podczas złej pogody albo na okres zimowy przeniesiony do pomieszczenia.

Świeżo zakupione rośliny powinno się możliwie szybko przesadzić. Doniczki, w których są sprzedawane, są stanowczo za małe. Nowa donica powinna być najlepiej z naturalnego materiału, takiego jak glina. Plastik i inne sztuczne tworzywa nie przepuszczają wody, co może być dla rośliny niebezpieczne.

Sadząc rozmaryn do doniczki warto zachować pewne zasady:

• Podłoże powinno być możliwie przepuszczalne i niezbyt żyzne. Idealną mieszanką jest ziemia do kwiatów zmieszana z piaskiem w proporcji 1:1.
• Na dno doniczki należy ułożyć kilkucentymetrową warstwę drenażową, która zapewni odpływ nadmiaru wody.
• Przygotowanym podłożem należy napełnić doniczkę do jednej trzeciej względnie do połowy jej wysokości. Zależy to od wielkości systemu korzeniowego sadzonki.
• Przed umieszczeniem korzeni w ziemi należy uważnie obejrzeć je pod kątem uszkodzeń mechanicznych oraz śladów pleśni. Chore fragmenty rośliny, również nadziemne, należy odciąć ostrym nożem.
• Nie należy sadzić rośliny głębiej, niż była w doniczce ze sklepu.
• Po posadzeniu sadzonki i dokładnym dociśnięciu podłoża należy roślinę podlać.

Jeśli chodzi o pielęgnację rośliny w doniczce, nie jest ona zbyt uciążliwa. Nawożenie świeżo przesadzonego rozmarynu nie jest potrzebne, ponieważ zakupiony substrat posiada dosyć nawozu. Doniczka powinna stanąć na słonecznym, osłoniętym miejscu w grodzie albo na balkonie.

Rozmaryn nie nadaje się na roślinę pokojową i powinien przynajmniej latem stać na zewnątrz. W okresie wegetacji należy go podlewać częściej, ale nie za dużo. Na zimę trzeba doniczkę rozmarynem przenieść do jasnego, ale chłodnego i nie przemarzającego pomieszczenia (o temperaturze ok. 10ºC).

Doniczka powinna stanąć na słonecznym, osłoniętym miejscu w grodzie albo na balkonie.

6. Problemy z uprawą rozmarynu – jak im zapobiegać?

Dla wielu osób rozmaryn należy do obowiązkowego katalogu roślin ogrodowych. Jego mocny, charakterystyczny aromat znajduje szerokie zastosowanie w kuchni. Jednocześnie zdarza się często, że nie jest on aż tak łatwy w uprawie, jak się początkowo wydawało. Zdarzają się problemy.

• Żółte liście wskazują najczęściej na nadmiar wody: kiedy liście rozmarynu zabarwiają się na żółto, jest to najczęściej wyraźny objaw złego podlewania. Roślina stoi w tym wypadku po prostu w błocie. Pochodzący z regionu śródziemnomorskiego rozmaryn przyzwyczajony jest w swojej ojczyźnie do słonecznych, kamienistych zboczy, gdzie z natury rzeczy nie ma wiele wilgoci. Zamiast z gleby czerpie roślina większość potrzebnej wody z powietrza. Resztę dostarcza jej szeroko rozwinięty i głęboki system korzeniowy. Po zauważeniu na krzewie rozmarynu żółtych liści należy natychmiast zaprzestać na kilka dni podlewania. Kiedy korzenie przeschną – zacząć podlewać bardzo umiarkowanie. Poza tym, nigdy nie należy podlewać rozmarynu wlewając wodę na podstawkę – nadmiar wilgoci prowadzi do zgnilizny korzeni i rozwoju grzybów. Wskazówka: Kiedy rozmaryn ma pragnienie, można to poznać po zwisających liściach. Natomiast kiedy liście żółkną, wody ma zdecydowanie za dużo.

• Białe plamy na liściach mogą mieć różne przyczyny: jeśli liście są pokryte delikatną, białą warstwą, najpewniej spowodowała to choroba grzybowa – mączniak. Opanowane liście muszą być natychmiast usunięte. Za biały nalot mogą być też odpowiedzialne przędziorki z rodziny roztoczy. Białe, względnie jasne punkty mogą świadczyć o występowaniu wciornastków, żywiących się sokiem roślin. Chore rośliny muszą być potraktowane odpowiednim preparatem.