Porady

Cebula – uprawa krok po kroku

4,6 (12 opinii)

Cebula uprawiana jest obecnie w wielu odmianach różniących się kolorem, kształtem oraz stopniem ostrości smaku. Matką wszystką cebul jest jednak cebula zwyczajna (Allium cepa), roślina należąca do rodzaju „czosnek”.

1. Odmiany cebuli

Nigdzie na świecie nie znaleziono cebuli rosnącej w stanie dzikim. Nie zidentyfikowano też do tej pory żadnej rośliny, która mogła być bezpośrednim przodkiem cebuli. Wiadomo tylko, że była znana (uprawiana lub zbierana) już 5000 lat p.n.e. Za najbliżej spokrewniony z cebulą uważa się dzisiaj gatunek Alium vavilovii występujący w Turkmenistanie i Iranie. Ogromną liczbę odmian cebuli można podzielić na grupy według różnych kryteriów, na przykład takich:

  • Długość okresu wegetacji – wczesne (80–100 dni), średnio wczesne (100–130 dni), średnio późne i późne (powyżej 120 dni).
  • Wielkość – małe (do 50 g), średnie (50-100 g), duże (ponad 100 g).
  • Kształt – kulisty, kulisty spłaszczony, kulisty wydłużony, romboidalny.
  • Intensywność smaku – ostry, średnio ostry, łagodny.
  • Barwa suchej łuski – biała, żółta, brązowa, czerwona.
  • Przeznaczenie – do bezpośredniego spożycia, do mrożenia, suszenia, konserwowania, długiego przechowywania.

Za najbliżej spokrewniony z cebulą uważa się dzisiaj gatunek Alium vavilovii występujący w Turkmenistanie i Iranie.

Odmiany cebuli dzielą się ze względu na wielkość, kształt, smak, barwę, przeznaczenie oraz długość wegetacji
Odmiany cebuli dzielą się ze względu na wielkość, kształt, smak, barwę, przeznaczenie oraz długość wegetacji

Robiąc zakupy w dziale warzywnym mało kto ma czas i ochotę na studiowanie katalogu odmian cebuli od A (jak Alibaba) do W (jak Wolska). Proponujemy bardziej praktyczną klasyfikację:

Cebula żółta: najbardziej popularna, o suchych łupinach w kolorze od jasnobrązowego do miedzianego. W środku znajduje się biały, soczysty miąższ na surowo dość cierpki i ostry. Nadaje się do sałatek, a także do smażenia i duszenia. Ze względu na wielkość, szczególnie przydatna do faszerowania.

Cebula czerwona: ma łupiny czerwone do ciemnofioletowych oraz białofioletowy miąższ. Ze swoją łagodną ostrością i lekko słodkim smaku nadaje się zwłaszcza do sałatek. Może być używana także do zup i sosów.

Cebula biała: prawie idealne białe kule mają smak i zapach bardziej łagodny, niż cebula żółta. Biała cebula jest popularna w Azji Średniej, Meksyku i we Włoszech. Należy ją wykorzystać możliwie szybko po pokrojeniu, ponieważ z czasem traci swoje cenne właściwości.

Cebula srebrna: po francusku nazywa się „petits oignons”, co wynika z jej bardzo niewielkich wymiarów (15-35 mm). Odznacza się wyjątkowo łagodnym smakiem. Cechą charakterystyczną cebuli srebrnej jest brak właściwej łupiny. Zamiast tego ma cienką, zewnętrzną skórkę o srebrnym połysku.

Cebula perłowa: przypomina wyglądem cebulę srebrną. W rzeczywistości jest jednak bliżej spokrewniona z czosnkiem, niż z cebulą zwyczajną. Osiąga średnicę od 15 do 35 mm. Jest uprawiana głównie w Niemczech, w Holandii i we Włoszech.

Cebula krymska (jałtańska): oryginalna odmiana cebuli uprawiana wyłącznie na Krymie. Chociaż można spotkać liczne „podróbki”, to niepowtarzalny smak tej cebuli trudno uzyskać gdzie indziej. Jest silnie spłaszczona, ma ciemnoczerwoną skórkę, a miąższ biały albo białoróżowy. Liczba słojów cebuli nie przekracza zwykle 6-7. Cebulę krymską można jeść jak jabłko; ma słodki smak i nie wywołuje łzawienia.

Cebula czerwona polecana jest szczególnie do sałatek
Cebula czerwona polecana jest szczególnie do sałatek

2. Szalotka - czym różni się od cebuli?

Szalotka, cebula szalotka albo czosnek askaloński to nazwa grupy roślin uprawnych spokrewnionych blisko z cebulą zwyczajną. Przez długi czas szalotka była uważana za samodzielny gatunek o naukowej nazwie Allium ascalonicum. Obecnie została uznana tylko za część gatunku cebuli zwyczajnej. Przysługuje jej więc nazwa odmiany: Allium cepa var. aggregatum.

Na pierwszy rzut oka pokrewieństwo szalotki z cebulą jest uderzające. Przy bliższej obserwacji można jednak zauważyć pewne różnice. Przede wszystkim szalotka jest znacznie mniejsza, a kształt ma owalny do podłużnego. Łupina jest w zasadzie brązowa, chociaż zdarzają się odmiany o żółtym albo czerwonym zabarwieniu. Po przekrojeniu widać u wszystkich odmian gatunku ten sam obraz. Inaczej niż w przypadku zwykłej cebuli, szalotka wytwarza w glebie gniazdo cebulek potomnych skupionych wokół cebuli-matki.

Na pierwszy rzut oka pokrewieństwo szalotki z cebulą jest uderzające. Przy bliższej obserwacji można jednak zauważyć pewne różnice.

Także smakowo różni się szalotka od innych cebul. Jest mniej ostra, raczej słodkawa, a przy tym pikantna jednak bez natrętnego albo dominującego aromatu. Ze względu na swój przyjemnie łagodny charakter nadaje się szalotka szczególnie do zimnej kuchni. Może być użyta do marynat, dressingu i winegretu. Często służy jako baza dla różnych sosów. Małe szalotki doskonale pasują do ryb i mięsa, i stanowią pikantne dodatki do świeżych sałatek. Tak, jak łagodny jest smak szalotki, tak szybko można go też popsuć. Trzeba zwracać uwagę, aby cebulki nie podsmażyć na brązowo. Staje się wówczas gorzka. Najlepiej zeszklić ją lekko na maśle albo na oliwie.

Inną cechą, która różni szalotkę od cebuli, jest niewytwarzanie w naszym klimacie nasion. Rozmnaża się ją sadząc małe cebulki przybyszowe wprost do gruntu. Należy jednak do roślin łatwych w uprawie. Szalotka jest u nas raczej mało doceniana. Natomiast nasi zachodni sąsiedzi rozróżniają nawet trzy typy szalotki:

  • Jersey – mniej lub bardziej podłużne cebulki, miedzianego albo różowego koloru – typ najczęściej uprawiany;
  • Szara – cebulki nieco szare, małe, podłużne z silnym aromatem;
  • Złota – okrągłe i bardzo krótkie cebulki bardzo przypominają cebulę zwyczajną.
Szalotka jest nadal niedocenianą odmianą cebuli
Szalotka jest nadal niedocenianą odmianą cebuli

3. Uprawa cebuli z siewu

Kupując nasiona do siewu, można wybierać między wieloma odmianami. Poza terminami wysiewu należy zwrócić uwagę na kilka czynników:

Stanowisko i gleba. Wszystkie cebule rosną najlepiej na słonecznym i ciepłym miejscu w ogrodzie. Gleba powinna być żyzna, próchniczna, piaszczysto-gliniasta i niezbyt wilgotna. Nieprzydatna do siewu cebuli jest „surowa ziemia”, która dopiero od niedawna jest w uprawie. Najlepszym przygotowaniem gleby jest nawiezienie jesienią dobrze przerobionego obornika i przekopanie na głębokość 15-20 cm. Możliwe jest też zastosowanie nawozu sztucznego.

Siew cebuli. Nasiona cebuli kiełkują przy temperaturze około 5ºC i korzystają z zimowej wilgoci gleby. W naszych warunkach optymalny termin wysiewu to okres od 5 do 20 kwietnia. Można go przyspieszyć przy wyjątkowo wczesnej wiośnie. Sieje się rzędami w odległości ok. 20 cm na głębokość 1,5-2 cm. Siewki przerzedza się co 5-10 cm. Nie zaleca się siewu od razu w docelowym rozstawie, ponieważ zdolność kiełkowania nasion wynosi zwykle znacznie poniżej 100%.

Właściwym momentem do zbioru cebuli, która ma być przechowywana, jest samoczynne pożółknięcie i uschnięcie liści.

Pielęgnowanie cebuli z siewu. Najważniejszym zabiegiem we wczesnym stadium uprawy cebuli jest usuwanie chwastów. Wraz ze wzrostem siewek rośnie zapotrzebowanie na wodę. Nie tylko latem, ale i w słoneczne dni jesienne nie należy zapominać o podlewaniu. Dodatkowe nawożenie latem nie jest wprawdzie zabronione, ale nie jest też niezbędnie potrzebne. Cebule są dosyć zapobiegliwe i zazwyczaj wykorzystują składniki pokarmowe, które dostarczył im wiosną kompost, czy obornik.

Zbiór i przechowywanie. Właściwym momentem do zbioru cebuli, która ma być przechowywana jest samoczynne pożółknięcie i uschnięcie liści. Podczas suchej pogody dobrze jest zostawić zebraną cebulę na kilka dni w ogrodzie, aby łupiny całkiem wyschły. Można też spleść cebulę zwiędłymi liśćmi i powiesić do wyschnięcia w suchym i chłodnym miejscu. Najdłużej przechowa się cebula na jasnym, suchym strychu albo w piwnicy o temperaturze ok. 15ºC.

Zbiory cebuli powinny odbywać się zaraz po samoczynnym pożółknięciu i uschnięciu liści
Zbiory cebuli powinny odbywać się zaraz po samoczynnym pożółknięciu i uschnięciu liści

4. Uprawa cebuli z rozsady

Kto chciałby uprawiać cebulę, ale nie ma cierpliwości, aby czekać pół roku od siewu do zbioru, może sięgnąć po rozsadę. Czas oczekiwania na własne warzywo znacznie się zredukuje – o 3-4 tygodnie.

Do sadzenia rozsady cebuli potrzebny jest słoneczny fragment ogrodu. Gleba powinna być przepuszczalna, lekka i możliwie wolna od chwastów. Aby zapobiec problemom z mączniakiem, miejsce powinno być jeszcze przewiewne. Rozsadę można wyhodować we własnym zakresie. Trzeba tylko mieć do dyspozycji tunel foliowy albo inspekt. W skrzynkach napełnionych ziemią kompostową zmieszaną z odkwaszonym torfem wysiewa się nasiona cebuli. Siew wykonuje się zwykle w marcu na głębokość 1 cm. Kiedy siewki mają po trzy-cztery liście, wysadza się je do gruntu.

W skrzynkach napełnionych ziemią kompostową zmieszaną z odkwaszonym torfem wysiewa się nasiona cebuli. Siew wykonuje się zwykle w marcu na głębokość 1 cm.

Pierwszą rozsadę można sadzić już wiosną, w naszych warunkach zwykle w kwietniu. Odstępy miedzy rzędami wynoszą ok. 20 cm. Co 10 cm powinna być w rzędzie wsadzona cebula. Na taką głębokość, aby trzecia jej część od góry wystawała nad powierzchnię. Kto sadzi rozsadę gęściej, ryzykuje wystąpienie rozwoju mączniaka. Byłoby idealnie, gdyby na wybranej grządce w ciągu ostatnich 2-3 lat nie rosła żadna cebula. W ten sposób znajdzie się w glebie dostateczny zapas środków odżywczych, aby rozwijała się rozsada.

Po posadzeniu rozsady gleba na grządce powinna być regularnie spulchniana i koniecznie odchwaszczana. Regularne podlewanie młodych roślin jest bardzo ważne dla ich zdrowego wzrostu. Z wodą nie należy jednak przesadzać: nadmiar wilgoci może spowodować gnicie korzeni i przepadek zbiorów. Zbiór cebuli wyhodowanej z rozsady i jej przechowywanie nie różnią się oczywiście od tej z siewu.

Pierwszą rozsadę cebuli można sadzić już wiosną - najlepiej w kwietniu
Pierwszą rozsadę cebuli można sadzić już wiosną - najlepiej w kwietniu

5. Cebula dymka – jak uprawiać?

Cebula dymka to nic innego jak małe cebulki wyhodowane z nasion niektórych odmian cebuli zwyczajnej. Można je kupić gotowe do sadzenia w ogrodzie. Tajemnicza nazwa cebulek ma bardzo prozaiczne pochodzenie. Aby zahamować wytwarzanie pędów kwiatowych, poddawano kiedyś cebulki działaniu dymu. Okazało się, że zadymianie żadnego wpływu nie wywiera, ale nazwa pozostała do dzisiaj.

Uprawa dymki jest doskonałym sposobem na szybki zbiór cebuli z własnego ogrodu. W porównaniu z siewem, sadzenie dymki skraca okres rozwoju cebuli o 4-6 tygodni. Podstawową zaletą tej metody jest pominięcie trudnego etapu młodych siewek, które łatwo ulegają chorobom i chwastom.

Tajemnicza nazwa cebulek ma bardzo prozaiczne pochodzenie. Aby zahamować wytwarzanie pędów kwiatowych, poddawano kiedyś cebulki działaniu dymu. Okazało się, że zadymianie żadnego wpływu nie wywiera, ale nazwa pozostała do dzisiaj.

Dla cebuli dymki, podobnie jak dla siewu i rozsady cebuli, należy wybrać miejsce dobrze nasłonecznione. Gleba żyzna i przepuszczalna powinna mieć pH od 6,5 do 7,0. Korzystne będzie zastosowanie obornika jesienią lub kompostu bezpośrednio przed sadzeniem.

Cebulę dymkę sadzi się rzędami w odstępach ok. 30 cm i co 5-8 cm w rzędzie. Głębokość sadzenia cebulek jest taka, aby górna ich powierzchnia była równo z gruntem. Gęściej posadzoną dymkę można przerywać wykorzystując ją ze szczypiorem, aż do uzyskania docelowych odstępów w rzędach. Stosując nawożenie wieloskładnikowe należy zwracać uwagę na zawartość azotu. Zbyt duża dawka tego składnika jest bardziej szkodliwa dla cebuli niż niedobór.

Cebula dymka potrzebuje miejsca dobrze nasłonecznionego
Cebula dymka potrzebuje miejsca dobrze nasłonecznionego
4,6 (12 opinii)